انسان موجودی اجتماعی است که دارای روابط و رفتار اجتماعی متفاوت و گوناگونی می‌باشد. اقوام، دوستان، همسایه ها، همکاران آشنایان، روابط اجتماعی را می‌سازند. بعد اجتماعی سلامت عمدتا بر تعامل با محیط اطراف، نقش ها و وظایف ما در قبال دیگران، چگونگی ارتباط با دیگران، چگونگی عكس‌العمل دیگران نسبت به رفتار ما و همچنین چگونگی تعامل با نهادها و آداب و رسوم اجتماعی تأکید دارد.

روابط اجتماعی که یکی از عناصر اصلی سلامت اجتماعی افراد محسوب می‌شود، از یک سو تحت تأثیر جنسیت، وضعیت تأهل، ویژگی‌های اجتماعی اقتصادی مانند درآمد و شغل قرار داشته و از طرف دیگر بر سلامت افراد تأثیر می‌گذارد. بسیاری از مطالعات حاکی از این است که روابط اجتماعی بر شروع، پیشرفت و بهبود بیماری‌های مختلف چون سرطان، سرماخوردگی، عفونت ویروس اکتسابی نقص ایمنی و ابتلا به بیماری‌های قلبی تأثیرگذار است.

برخی از مردم دوست دارند در خانه‌هایشان بنشینند و با یکدیگر دوست باشند؛ حتی اگر یکدیگر را نبینند. آنان فکر می‌کنند یک رابطه قوی و عمیق اجتماعی را ساخته‌اند درحالی که چنین نیست.

راهکارهای روابط اجتماعی سالم

• رفتار خود را اصلاح کنید.

اگر فردی هستید که برنامه‌ای برای زندگی و انجام کارهای خود ندارید و یا بدقولی می‌کنید، همین حالا دست از این رفتارها بردارید. وفا نکردن به تعهدات دیگران؛ نشان می‌دهد برای آن‌ها یا زمانشان ارزشی قائل نیستید.

• مشخص کنید چه کسانی دوست شما هستند.

افرادی را که می‌شناسید به گروه‌های مختلفی مانند خانواده، دوستان صمیمی، آشنایان و همکاران تقسیم و مدت زمانی را که به آن‌ها اختصاص می‌دهید، را تعیین کنید. با این کار مشخص می‌گردد برای وقت گذراندن با افراد، چه کسی در اولویت قرار دارد. به این ترتیب دیگر وقت خود را صرف افرادی که تمایلی برای برقراری ارتباط با آن‌ها ندارید، نمی‌کنید و برای هر گروه مرز مشخصی ترسیم کرده‌اید. به عنوان مثال همکار شما نباید در ساعاتی مشخص به منزل شما زنگ بزند. تعیین مرز برای خود، یکی از بهترین و سالم‌ترین کارهایی است که می‌توانید برای بهبود وضعیت خود و روابط انجام دهید.

• سعی کنید تعداد دوستان خود را افزایش دهید.

آشنایی با افراد بیشتر و ایجاد روابط اجتماعی در اقشار متفاوت جامعه، شانس پیدا کردن یک فرد همفکر و هم سلیقه را افزایش و احتمال شکل گرفتن روابط قوی را زیاد می‌کند. اگر افراد زیادی را نشناسید و در هر فصل سال با یک یا دو نفر آشنا شوید، با توجه به گوناگونی افراد، اندکی بعید است که بتوانید از میان این عده کم، فردی مناسب با شخصیت و تفکرات خود پیدا کنید.

• با دوستانتان در مورد مواردی صحبت کنید که برای شما مهم است.

دربارۀ آنچه که دوست دارید و برای شما مهم است صحبت کنید؛ بگذارید دیگران بدانند که شما چه چیزی را دوست داشته و به چه چیزی اعتقاد دارید. اگر آن‌ها به همان موارد، علاقه و اعتقاد داشته باشند، با اشتیاق کامل به شما این موضوع را خواهند گفت و شما یک زمینه تفاهم را خواهید یافت که هر دو از حرف زدن در مورد آن لذت می‌برید.

• همیشه راست بگویید.

برای اینکه نتوانسته‌اید به موقع در محل قرار حاضر شوید و یا در مراسمی شرکت نکرده‌اید بهانه تراشی نکنید و به دروغ متوسل نشوید. به دوستان خود بگویید نمی‌خواهید در مراسم شرکت کنید و دلیل خود را بازگو کنید. اگر فکر می‌کنید دوستان شما ممکن است از شنیدن حقیقت ناراحت می‌شوند با مهربانی با آن‌ها صحبت کنید.

• سعی نکنید که همه را از خود راضی نگه دارید.

افراد زیادی وجود دارند که سعی می‌کنند در برابر تک‌تک افرادی که در زندگی آنان هستند همانی باشند که آن‌ها می‌خواهند اما این کار نتیجه دلخواه نمی‌دهد. کسانی دوست واقعی هستند که شما را به خاطر آنچه که هستید دوست دارند و کسانی که تائیدتان نمی‌کنند یا دوستتان ندارند دوست واقعی نیستند. مطمئنا دوست ندارید این گروه از افراد در زندگیتان حضور داشته باشند، پس بیهوده تلاش نکنید.

• درمورد زندگی خصوصی دیگران صحبت و غیبت نکنید.

در مورد دیگران و زندگی آنان همیشه به گونه‌ای صحبت کنید که انگار در حضور شما هستند و گفته‌هایتان موجب رنجش آن‌ها می‌شود.

• بخشنده و بزرگوار باشید.

با دیگران همان گونه رفتار کنید که دوست دارید با شما رفتار شود. هیچ چیز به اندازه اجرای همین نکته موجب نمی‌شود که دیگران شما را مورد ستایش خود قرار دهند.

• شنونده خوبی باشید.

گاهی اوقات گوش دادن تنها کاری است که می‌توان انجام داد. گاهی دوستان شما به این نیاز دارند که به سخنان آن‌ها گوش بدهید. حتی اگر به دنبال توصیه شما هستند، ابتدا با دقت کامل و بدون قطع صحبت آنان، گوش دهید و بعد نظر خود را بگویید.

• صحبت کنید.

اگر چیزی موجب آزار شما می‌شود و یا از رفتار کسی ناراحت هستید، آن فرد را بدون اهانت کردن یا فریاد کشیدن مطلع کنید. این کار را در آرامش انجام دهید. دوست شما ممکن است در ابتدا ناراحت شود اما اگر آن‌ها برای رابطه با شما احترام و ارزش قائل باشند، به سخنان شما توجه کرده و در یافتن راه حل و اجرای آن به شما کمک می‌کنند.

• همانقدر که دریافت می‌کنید، بدهید.

اگر دوستان، دائماً شما را دعوت می‌کنند تعادل را برقرار کنید و شما هم آنان را دعوت نمایید. در این حالت دوستان شما می‌بینند که شما هم تعادل را حفظ کرده‌اید و شما را مورد احترام خود قرار می‌دهند.

• ویژگی‌های مثبت دوستان خود را شناسایی و همان ویژگی‌ها را در خودتان نیز تقویت کنید.

 صفات اخلاقی افرادی که از آن‌ها به عنوان دوستان خوب یاد می‌کنید، بررسی کنید و آن ویژگی را تقویت نمایید. به عنوان مثال، اگر در میان دوستانتان وفاداری ویژگی مهمی محسوب می‌شود شما هم باید این ویژگی را در خودتان ایجاد یا تقویت کنید و وفاداری خود را به آن ها ثابت کنید.

• نقاط ضعف را نشان دهید.

برخی افراد سعی می‌کنند خود را فردی کامل و بی‌نقص نشان دهند. این افراد در مورد اشتباه خود صحبت نمی‌کنند و یا سعی می‌کنند کمبودهای خود را نشان ندهند. ممکن است شما در نظر دیگران کامل به نظر برسید، اما می‌دانید که کامل نیستید و سایر افراد هم به این موضوع واقفند. فراموش نکنید که همه ما انسان هستیم و انسان‌ها بدون ایراد نیستند. پنهان‌سازی نقاط ضعف به شما کمکی نمی‌کند .از اینکه نقاط ضعف خود را هم به نمایش گذارید، هراس نداشته باشید.

• یک دست باشید.

زمانی که در مورد موضوعی فکر می‌کنید، سعی کنید آن را همانگونه بیان نموده به کار ببندید و به آن عمل کنید. در واقع این گونه رفتار کردن و یکدست بودن سبب می‌شود تا افراد بیشتر و بهتر به شما اطمینان کنند. این اطمینان یکی از قوی‌ترین نوع اعتماد در روابط است.

• برای کمک به دیگران آماده باشید.

مطمئناً شما نمی‌توانید همیشه برای همه افراد حاضر باشید. زمان، انرژی و دیگر منابعی که در اختیار دارید محدود هستند. اما مهم این است که بتوانید در مواقع لزوم حداقل در کنار افرادی که در زندگی برای شما مهم هستند، حاضر باشید. این حمایت می‌تواند، چند کلمه کوچک و یا قبول اعمالی سنگین باشد.

سایر مواردی را که می‌توانید برای داشتن یک رابطه اجتماعی خوب و محکم با دیگران مد نظر قرار دهید؛ عبارتند از:

• به عقاید دیگران احترام بگذارید و به آن‌ها توهین نکنید.
• با دیگران با مهربانی و احترام رفتار کنید.
• از رقابت‌های ناسالم و تنش‌زا بپرهیزید.
• دیگران را دوست بدارید و قضاوت زود هنگام نداشته باشید.
• همه انسان‌ها، خوبی‌ها و بدی‌هایی دارند. آن‌ها را همانگونه که هستند، بپذیرید.
• اگر کسی در حق شما بدی کرد، خشم خود را کنترل کنید و تلاش کنید او را ببخشید.
• اگر به مشکلات از دیدگاه دیگران نگاه کنید شاید خیلی از بدی‌های دیگران را راحت‌تر بپذیرید.
• از خود و دیگران توقع غیرواقع‌بینانه نداشته باشید تا باعث رنج و ناراحتی شما نگردد.
• در زندگی با دیگران مشورت کنید اما در پایان خود تصمیم‌گیری کنید. نگذارید دیگران، احساسات و هیجانات شما را هدایت کنند.

تفکر صحیح و رفتار مناسب، می‌تواند قسمت عظیمی از روابط شما را بهبود ببخشد. در واقع ایجاد رابطه قوی موجب بهتر شدن احساس شما خواهد شد. به طور کلی مهمترین عواملی که در بهبود روابط اجتماعی شما با دیگران نقش دارند، عبارتند از:

• تحسین و تعریف واقعی از دیگران
• لبخند زدن یا تبسم
• جدی بودن همراه با شوخ طبعی با توجه به شرایط
• ظاهر مناسب و آراسته
• انتقاد پذیر بودن
• حفظ روحیه اعتماد به نفس
• تناسب حرکات و رفتار
• بیان و کلام مناسب
• آمادگی داشتن جهت پذیرش مسئولیت‌های بزرگتر
• شکستن تفکرات سنتی
• پویایی و عدم ایستایی
• پرهیز از کینه و انتقام جویی
• حفظ خونسردی
• پرهیز از تعصب
• نگرش مثبت نسبت به خود و دیگران
• احترام گذاشتن به دیگران
• شنونده خوب بودن
• دسترسی به اطلاعات بیشتر و تازه‌تر

معنویت باعث می شود انسان احساس بهتری داشته و در نتیجه قدرت بیشتری برای مقابله با بیماری‌ها به دست آورد و همین امر حتی اگر بیماری را شفا ندهد سبب بهتر شدن بیمار و كنار آمدن وی با وضعیت فعلی خود می‌شود. بی‌تردید همه می‌پذیریم كه حفظ سلامت مستلزم تغذیه مناسب، ورزش، استراحت كافی و پرهیز از عادات غلط مانند سیگار كشیدن است اما باورهای ما نیز بر سلامت و طول عمرمان تاثیر می‌گذارد.

سلامتی روح و معنویت با چهار روش بر روی سلامت جسمی، روانی و اجتماعی تاثیر می گذارد که عبارتند از:

1. رفتارهای بهداشتی: تعهد دینی و معنویت موجب فعال‌سازی مسئولیت‌پذیری شخص در زمینه اصول و باورهای دینی می شود، كه اثرات جسمانی و روانی را در پی دارد. مانند رفتارهای تغذیه‌ای توصیه شده در ادیان.
2. حمایت اجتماعی: انجام مراسم دینی و معنوی توصیه شده در دین، تعاملات اجتماعی را افزایش داده و حمایت اجتماعی را به عنوان یك منبع ارتقای سلامت فراهم می‌آورد. حمایت اجتماعی در ارتقای سلامت  قلبی و عروقی، تسهیل بهبودی پس از حمله قلبی و كاهش سایر عوامل خطر و از جمله كاهش استرس و افزایش امید به زندگی در انواع مختلف سرطان تاثیر مثبت دارد.
3. بهبود عملکرد سیستم‌های بدن: احساس رضایت ناشی از دیدگاه معنوی از طریق مواد شیمیایی پیام‌رسان داخل بدن روی سیستم‌ها و ارگان‌های بدن مانند قلب و عروق، ایمنی و… تاثیر تقویت كننده دارد.
4. اثرات مافوق طبیعی: كه برای انسان ناشناخته مانده است.

راهکارهای حفظ بهداشت روان

• زندگی روانی، معنوی و اجتماعی سالمی داشته باشید.
• در زندگی اهداف واقع گرایانه داشته باشید.
• از تنش و اضطراب پرهیز کنید (اضطراب سیستم دفاعی بدن را تضعیف می‌کند).
• در صورت دارا بودن علائم بیماری روانی مانند اضطراب زیاد و افسردگی به پزشک مراجعه کنید.
• به طور میانگین هفت ساعت در شب بخوابید.
• خودتان را دوست بدارید و به جسم و روان خود احترام بگذارید.
• زندگی سختی‌های زیادی دارد اما شاید باورهای امیدوارانه یگانه راهی باشد که می‌توان دشواری‌ها را پشت سر گذاشت.
• به خداوند و حکمت او اعتماد کنید و به رحمت او امیدوار باشید.
• دقایقی از روز را به خلوت کردن با خود و دعا کردن بپردازید تا به آرامش برسید.
• با دیگران با مهربانی و احترام  رفتار کنید.
• از رقابت‌های ناسالم تنش آفرین بپرهیزید.
• به عقاید دیگران احترام بگذارید.
• دیگران را دوست بدارید و قضاوت زودهنگام نداشته باشید.
• همه آدم‌ها خوبی‌ها و بدی‌هایی دارند. آنها را همانگونه که هستند بپذیرید.
• اگر کسی در حق شما بدی کرد، خشم خود را کنترل کنید و تلاش کنید او را ببخشید.
• اگر به موضوعات از دیدگاه دیگران نگاه کنید شاید خیلی از بدی‌های دیگران را راحت‌تر بپذیرید.
• از خود و دیگران توقعات غیرواقع بینانه نداشته باشید تا باعث رنج و ناراحتی شما نگردد.