نقش عوامل محیطی و شغلی در ایجاد سرطان

سرطان از جمله بیماری‌های چند عاملی است که در به وجود آمدن آن مجموعه‌‌ای از عوامل ژنتیکی و محیطی مؤثرند. 93 درصد سرطان‏‌ها زاییده محیط زیست است، عوامل محیطی که روزانه همه ما با آن‌ها مواجه هستیم مانند هوایی که تنفس می‌کنیم، آبی که می‌نوشیم، غذایی که می‌خوریم و به طور کلی نحوه زندگی‌ای که انتخاب کرده‌ایم، داروهای پزشکی و هورمون‌ها، تابش‌ها، ویروس‌ها، باکتری‌ها و قرار گرفتن به مقدار بسیار زیاد در معرض نور خورشید همگی می‌توانند دارای عامل سرطان‌زا باشند. بیش از 12 نوع سرطان در ارتباط با عوامل محیطی و شغلی شناخته شده است. 30 درصد از موارد ابتلا به سرطان ناشی از دود سیگار، 35 درصد از رژیم غذایی، 25 درصد از بیماری‏‌های عفونی و 10 درصد از اشعه­‌های یونی و غیریونی است. همچنین 1 الی 5 درصد از موارد مرگ سرطان مربوط به آلودگی هوا و  5 الی 10 درصد وابسته به آلوده کننده‌های محیط شغلی است.

گاهی برخی از عوامل سرطان‌زای شغلی همراه با عوامل مربوط به شیوه‌ی زندگی موجب تقویت و تشدید سرطان می‌گردد. به عنوان مثال احتمال بروز سرطان ریه ناشی از مواجهه‌ی شغلی با آزبست در کارگرانی که سیگار می‌کشند، بیشتر است .

عوامل زیست محیطی مانند ویروس‌ها، نور خورشید و مواد شیمیایی بر طول عمر سلول‌های بدن اثر می‌گذارند. این عوامل به مرور زمان باعث ایجاد تغییراتی در ژن‌ها می‌شود. گرچه بسیاری از این تغییرات هیچ تأثیری بر سلامت انسان ندارد، ولی ممکن است تغییرات دائمی در ژن‌های خاص به ایجاد سرطان منتهی شود.

ویژگی‌های سرطان‌های شغلی و محیطی:

• مدت‌ها پس از مواجهه روی می‌دهند.
• فاصله بين مواجهه با عامل و بروز بيماری می‌تواند 10 تا 25 سال طول بکشد.
• سرطان حتي پس از قطع مواجهه هم ممكن است بروز كند.
• متوسط سن ابتلا به بيماری كم‌تر از متوسط سن ابتلا به همان نوع سرطان در مردم عادی است.
• محل سرطان بسته به نوع عامل سرطان‌زا و چگونگی مواجهه ثابت و مشخص است.

پیشگیری

• عوامل سرطان‌زای محیطی و شغلی از راه‌های مختلف نظیر استنشاق، تماس پوستی و گوارشی می‌توانند وارد بدن شوند.
• هرگونه اقدام که منجر به کاهش مدت و شدت تماس با عوامل سرطان‌زا شود، سبب کاهش احتمال بروز سرطان در افراد می‌شود.
• استنشاق دود سیگار (توسط فرد سیگاری و یا دیگران) نه تنها باعث افزایش احتمال بروز سرطان می‌شود بلکه اثرات سایر عوامل سرطان‌زا را نیز افزایش می‌دهد.
• موثرترين راه برای كنترل سرطان شغلي، كاهش استفاده از عوامل سرطان‌زا در چرخه‌ كاری و جايگزينی آنها با مواد كم خطرتر می‌باشد.
• درصورتي كه جايگزينی عوامل سرطان‌زا مقدور نباشد، راهكار بعدی بكار گرفتن روش‌های مختلف برای جلوگيری يا كاهش مواجهه با اين عوامل خطرناك خواهد بود.
• كم اثرترين روش مداخله‌ای، كنترل ميزان مواد سرطان‌زا در محيط كار براساس مقادير مجاز تعريف شده می‌باشد.
• آخرين اقدام، استفاده از وسايل حفاظت فردی دركارگرانی است كه در معرض مواجهه با عوامل سرطان‌زا قرار دارند.
• برقراری نظام مراقبتی که باعث شناسايی زودرس موارد سرطانی، بيشتر شدن شانس درمان بيماران و جلوگيری از مرگ زودرس افراد مبتلا می‌شود.

بايد به خاطر داشت كه برخي از سرطان‌های شغلی دوره نهفتگی 40 سال و بيشتر دارند و به همين جهت لازم است كارگران در معرض خطر را پس از خاتمه  دوره كاری، در فواصل منظم تحت مراقبت پزشكی قرارداد.

گاهی علاوه بر انتخاب نوع زندگی، می‌توان مراقبت‌هایی را در خانه و در محل کار مراعات نمود که برخی از این مراقبت‌ها عبارتند از:

• از تماس با آفت‌کش‌ها پرهیز کنید. قرار گرفتن در معرض آفت‌کش‌ها عمدتاً از طریق پوست، صورت می‌گیرد. در صورت تماس، باید به سرعت بدن را شست‌وشو داد.
• به هنگام کار با حلال‌ها، باید مطمئن شوید که اتاق کاملاً تهویه می‌شود. در صورت امکان در بیرون از منزل کار کنید یا پنجره‌ها را باز کنید.
• از برخورد غیرضروری با اشعه ایکس تا حد امکان پرهیز کنید.
• اگر در محیطی کار می‌کنید که در آن در معرض تراکم بالایی از ذرات ریز، الیاف و گرد و غبار قرار دارید، ماسک محافظ مناسب را روی بینی و دهان خود قرار دهید و مطمئن شوید ماسک به طرز صحیح روی صورت شما قرار گرفته است و مانع از دید شما نمی‌شود.
• به هنگام سر و کار داشتن با مواد شیمیایی در منزل یا محل کار، از روش‌های صحیح انجام کار مانند موارد زیر استفاده کنید:
  • از تجهیزات مناسب محافظت‌کننده از پرسنل استفاده نمایید.
  • تجهیزات محافظت‌کننده را در وضعیت خوب نگهداری کنید.
  • ریزش‌ها را بلافاصله تمیز کنید.
  • تا حد ممکن سطوح کاری را عاری از گرد و غبار و مواد شیمیایی نگه دارید.
  • از روش‌های تمیز کردن تر(مرطوب) استفاده نمایید تا گرد و غبار ایجاد نشود.
  • مطمئن شوید کارفرمای شما کنترل‌های مهندسی مناسب مانند تهویه محلی دود اگزوز را نصب کرده است.