مدیریت بیماری
خونریزی معده
معده بخشی از دستگاه گوارش است. غذایی که خورده میشود به ترتیب از مری و معده میگذرد. معده غذا را تا قبل از عبور آن به روده کوچک بهمنظور هضم غذا به قسمتهای کوچکتر تقسیم میکند.
خونریزی داخلی معده به این معناست که خونریزی در داخل شکم رخداده است. هنگامیکه انگشت برش داده میشود، خونریزی آن دیده میشود اما کسی متوجه خونریزی داخلی نمیشود.
زخمهای گوارشی از علل شایع خونریزی داخل معده است. زخم معده آسیب یا ضایعهای در معده است که میتواند منجر به خونریزی شود .ممکناست زخم معده ناشی از باکتریهایی به نام “پیلوری” باشد یا ممکناست به واسطه استرس، کافئین، سیگار کشیدن و مصرف الکل به آن مبتلا شوید.
یکی دیگر از علل رایج خونریزی داخلی، گاستریت یا التهاب معده است. التهاب معده نیز ناشی از استرس، کافئین، مصرف سیگار و مصرف الکل است. هنگامیکه دیواره معده متورم است، این دیواره ضعیف و ضعیفتر میشود و بیشتر در معرض ریزش قرار میگیرد که همین منجر به خونریزی میشود.
علائم و نشانهها
تقریباً اکثر افراد مبتلا به زخم معده علائم ندارند. شایعترین علامت زخم معده سوزش و درد معده است. اسید معده باعث شدیدتر شدن درد میشود مانند داشتن معده خالی. درد اغلب ممکن است با خوردن غذاهای خاص یا مصرف داروی کاهشدهنده اسید، کاهش یابد، اما ممکن است دوباره بروز کند. درد بین وعدههای غذایی و هنگام شب میتواند بدتر باشد.
اغلب زخمها ممکن است علائم یا نشانههای شدید داشته باشند مانند:
- استفراغ یا استفراغ خونی که ممکن است قرمز یا سیاه باشد.
- خون تیره در مدفوع، یا مدفوع که سیاه و سفید است و یا تیره است.
- مشکل تنفس
- احساس ضعف
- تهوع یا استفراغ
- کاهش وزن بدون توضیح
- تغییرات اشتها
علل شایع
زخمهای گوارشی معمولاً ناشی از اسید معده و عفونت با هلیکوباکترپیلوری است. دستگاه گوارش با یک لایه مخاطی که به طور معمول در مقابل اسید محافظت میشود، پوشش داده شده است اما اگر مقدار اسید افزایش یابد یا میزان مخاط کاهش یابد، میتواند باعث ایجاد زخم شود.
به طور کلی علل رایج این بیماری عبارتند از:
- باکتریهای هلیکوباکترپیلوری: این نوع از باکتری عمدتاً در لایه مخاطی زندگی میکنند و از بافتهایی که در لایه داخلی معده و روده کوچک قرار میگیرد، محافظت میکنند (پوشش ایجاد میکنند). باکتری پیلوری اغلب مشکلآفرین نیست، اما میتواند منجر به التهاب لایه داخلی معده و ایجاد زخم شود.
روشن نیست که چگونه عفونت پیلوری گسترش مییابد. ممکناست از طریق تماس نزدیک مانند بوسیدن، از فرد به فرد منتقل شود. افراد ممکناست از طریق غذا و آب نیز پیلوری را منتقل کنند.
- استفاده منظم از داروهای مسکن خاص: مصرف آسپیرین و بعضی داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) ، میتوانند موجب تخریب معده و روده کوچک شوند. این داروها شامل ایبوپروفن، ناپروکسنسدیم، کتوپروفن و … هستند. اینها استامینوفن ندارند.زخمهای گوارشی در افراد مسن که این داروها را مصرف میکنند یا افرادی که از این داروها برای درمانآرتروز استفاده میکنند، بیشتر دیده میشوند.
عوارض احتمالی
زخمهای گوارشی بدون اقدام برای درمان، میتوانند منجر به موارد زیر شوند:
• خونریزی داخلی: خونریزی ممکناست منجر به کمخونی شود که در اینصورت ممکناست نیاز به بستری شدن یا انتقال خون باشد. از دست دادن شدید خون ممکناست منجر به استفراغ و یا مدفوع خونی شود.
• عفونت: زخمهای گوارشی میتوانند باعث ایجاد سوراخ در دیواره معده یا روده کوچک شوند که فرد را در معرض خطر عفونت جدی حفره شکمی قرار میدهد.
• انسداد: زخمهای گوارشی میتوانند عبور مواد غذایی از طریق دستگاه گوارش را متوقف کنند و منجر به استفراغ و کاهش وزن ناشی از تورم و زخم شوند.
تشخیص
پزشک بسته به علائم، یک یا چند آزمایش تشخیصی را برای تشخیص خونریزی دستگاه گوارش و در صورت لزوم برای پیدا کردن منبع خونریزی، انجام میدهد.
تشخیص و درمان به علائم و شدت زخم بستگی دارد. برای تشخیص زخم معده، پزشک سابقه پزشکی و داروهای مصرفی فرد را بررسی میکند.
برای جلوگیری از عفونت (پیلوری)، ممکن است آزمایش خون، مدفوع یا تنفس انجام شود. در آزمایش نفس از فرد خواسته میشود مایع خاصی را بنوشد و سپس در یک کیسه تنفس کند.
سایر آزمایشها و روشهای تشخیص زخم معده عبارتند از:
- بلع باریم: یک مایع سفید غلیظ (باریم) که قسمت فوقانی دستگاه گوارش را پوشش میدهد، توسط فرد خورده میشود. این روش به پزشک کمک میکند تا با اشعه ایکس معده و روده کوچک را ببیند.
- آندوسکوپی: یک لوله نازک با دوربینی در نوک آن، از طریق دهان وارد معده و قسمت اول روده کوچک میشود. این آزمایش به دنبال زخم، خونریزی و هرگونه بافت غیرطبیعی است.
بافتبرداری آندوسکوپی: یک قطعه از بافت معده برداشته میشود که میتواند در آزمایشگاه مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد.
درمان
در بیمارستان، علائم حیاتی مانند فشارخون و نبض، به شکل کامل ارزیابی خواهد شد. اگر مقدار قابلتوجهی خون ازدست رفتهباشد، فشارخون فرد کم خواهد شد و ضربان قلب بالا خواهد رفت.
در این زمان باید برای فرد تزریق داخل رگ انجام شود تا مایعات لازم به او برسد و فشارخون حفظ شود. اگر فرد خون بیشازحد ازدست داده باشد، ممکناست به انتقال خون نیاز شود تا بدن به پایداری لازم برسد.
پزشک ممکناست برای تشخیص خونریزی داخل معده انجام آندوسکوپی را تجویز میکند. در این روش پزشک از یک لوله طولانی با یک دوربین برای بردن آن به داخل گلو و معده استفاده میکند. این به پزشک کمک میکند که داخل معده را ببیند و تشخیص دهد کدام قسمت خونریزی دارد. در طی این روش، پزشک میتواند محل خونریزی را برای متوقف کردن خونریزی بخیه بزند یا بسوزاند.
پزشک یک داروی مهارکننده اسید معده را برای کمک به کاهش اسید معده تجویز میکند. این به جلوگیری از زخمهای بعدی نیز کمک میکند. اگر زخم گوارشی ایجادشده ناشی از عفونت پیلوری داشته باشید، با آنتیبیوتیک قابل درمان است. پزشک همچنین تغییر در شیوه زندگی را جهت کاهش مشکلات آینده توصیه میکند. این میتواند شامل کاهش سطح استرس شود. به افراد توصیه میشود که اگر سیگار میکشند، آنرا ترک کرده و مصرف کافئین و الکل را محدود کنند.
نکاتی که لازم است حین بستری در بیمارستان رعایت نمائید.
درمان خونریزی گوارشی بستگی به علت بروز آن دارد؛
- در موارد خونریزی فعال و شدید درمان بر توقف خونریزی متمرکز است. مثلا در صورتی که علت خونریزی وجود زخم و یا سوراخ شدن معده و اثنی عشر باشد، باید با سرم درمانی، شستشوی معده و یا جراحی، محل خونریزی را بست.
- در موارد مزمن درمان بیماری زمینهای مانند هموروئید مطرح است.
- اگر علت آن عفونتهای متعدد باشد، باید عفونتها را درمان کرد.
- در زمان داشتن خونریزی فعال و استفراغ خونی پزشک به شما اجازه خوردن و آشامیدن نداده و از راه دهان نباید چیزی مصرف کنید.
- در صورت اجازه پزشک ابتدا کمیمایعات مصرف کنید و در صورت نداشتن تهوع و استفراغ میزان مایعات مصرفی را افزایش و سپس غذا مصرف نمایید.
- در صورتی که حالت تهوع و استفراغ داشتید از خوردن و آشامیدن خودداری نمایید.
- در بستر انگشتان و مچ پاهای سالم را حرکت دهید، تا از لخته شدن خون در پاها پیشگیری شود.
- در صورت اجازه پزشک برای خروج از تخت ابتدا نشسته و سپس پاهای خود را از لبه تخت آویزان نمایید و در صورت نداشتن سرگیجه با کمک همراه خود و یا پرستار از تخت خارج شوید.
- سعی کنید هر چه سریعتر از بستر خارج شده و فعالیت نمایید تا از ایجاد لخته جلوگیری شود.
- در صورتی که بیماری خاصی دارید و تحت درمان هستید، به پزشک و پرستار خود اطلاع دهید، زیرا ممکن است نیاز باشد داروهای شما قطع شده و داروهای جدید جایگزین شود.
- یک لوله از راه بینی در زمان خونریزی معده در معده گذاشته میشود که کمی دردناک است و موجب ناراحتی شما میشود. در صورتی که با پرستار خود همکاری نمایید مشکلات شما کمتر خواهد شد. این لوله با اجازه پزشک بعد از اتمام شستشوی معده و قطع خونریزی خارج خواهد شد.
- از کشیدن لوله معده و خارج کردن آن خودداری نمایید.
- از دستکاری سرمها و رابط های متصل به خود خودداری کنید.
- داروها طبق تجویز پزشک و در فواصل مشخص توسط پرستار به شما داده خواهد شد.
- با تیم درمانی خود در انجام اقدامات تشخیصی درمانی همکاری نمایید.
نکاتی که لازم است پس از ترخیص از بیمارستان و بازگشت به منزل رعایت نمائید.
- مقدار زیادی میوه جات و سبزیجات در وعدههای غذایی خود مصرف کنید.
- نمک مصرف نکنید. استفاده زیاد از نمک در غذا، نه تنها باعث افزایش فشار خون میگردد، بلکه باعث به وجود آمدن باکتری هلیکوباکتر در معده میگردد.
- از مصرف کردن غذاهای زیر خودداری کنید: ادویهها، الکل، قهوه، چای، نوشابههای گازدار، مرکبات، محصولاتی که از گوجه فرنگی تولید میشوند و شکلات.
- رژیم غذایی کافی و متعادلی داشته باشند و در صورت داشتن کمبودهای تغذیهای، از مکمل استفاده نمایید.
- از مصرف پوست مواد غذایی (پوست میوهها و سبزیجات)، بویژه در بیمارانی که فاقد دندان میباشند یا دندانهای مصنوعی دارند، خودداری نمایید.
- چربی غذا را کاهش دهید و از خوردن سرخ کردنیها و غذاهای تند، جداً پرهیز کنید.
- انجام ورزش به طور منظم موجب پیشگیری از خونریزیهای دستگاه گوارشی میگردد.
- از مصرف دخانیات و الكل خودداری نمایید.
- به جای 3 وعده غذایی، 5 تا 6 وعده غذای سبک مصرف کنید.
- از پرخوری پرهیز کنید.
- قبل و بعد از وعده غذایی، کمی استراحت کنید. موقع غذا خوردن نباید هیچ گونه اضطراب و ناراحتی نداشته باشید.
- آهسته غذا بخورید و خوب بجوید.
- 3 ساعت قبل از خوابیدن، از خوردن غذا خودداری کنید.
- از مصرف وعده غذایی حجیم قبل از خواب اجتناب کنید.
- سر را در هنگام خوابیدن بالا قرار دهید.
- وزن خود را کاهش دهید.
- از مصرف داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی و مسکنها بدون اجازه پزشک خودداری نمایید.
- در صورتی که آنتیبیوتیک برای شما تجویز شد آن را سر ساعت مصرف نمایید و پس از اتمام آن به پزشک مراجعه کنید.
مراجعه به پزشک
- هر بیماری که استفراغ خونی یا اسهال سیاه و شل داشته باشد، یا به هر شکلی خون از مقعدش دفع کند، باید برای بررسیهای دستگاه گوارش به پزشک مراجعه کند تا علت خونریزی مشخص شود.
- در فواصل منظم و مشخص شده توسط پزشک و جهت ادامه درمان مراجعه نمایید.